Marketing the Rainbow: Citymarketing, Gay Capital?

Vorige week beschreef ik in De Ideale Reiziger hoe in de toeristenindustrie een enorm volume aan geld omgaat, en dat de LHBT’ers voor een meer dan proportioneel deel daarvan zorgen. Daarom is er al decennialang aandacht voor deze doelgroep, vooral bij hotels (HoteldeboteLHBT) en vliegmaatschappijen (Vlieg er eens uit), de boekers (Booking), autoverhuur (Avis) en taxidiensten, het openbaar vervoer – maar zeker ook bestemmingen.

Wat bepaalt de keuze van die regenboogreizigers voor hun reisbestemming? Ik liet zien dat een aantal waarden en normen hier belangrijk zijn. Maar ook de reputatie van een bestemming en aanbevelingen van vrienden tellen mee, waarbij ook de erenaam “Gay Capital” voor een stad een belangrijke rol speelt.

Gay Capital

In het verleden hebben meerdere steden beweerd de ‘homohoofdstad van de wereld’ te zijn, bijvoorbeeld Amsterdam gedurende enkele decennia. Zelf zou ik inschatten vanaf de jaren 50 (nadat Berlijn ‘uit’ was) tot de opkomst van Barcelona en de terugkeer van Berlijn in de jaren 90. Maar de website van de stad zegt: “Vanaf de jaren negentig tot het begin van de eenentwintigste eeuw werd Amsterdam beschouwd als de homohoofdstad van de wereld.” Dat lijkt me een erg willekeurige en onjuiste inschatting.

Wat maakt een stad ‘Gay Capital’? Ik deed voor mijn onderzoek een enquête onder ruim 3.000 deelnemers, zowel LHBT’ers (voor het gemak even ‘gay’ genoemd) als hetero’s, m/v, met of zonder kinderen. Slechts 14% van de gays en 7% van de hetero’s is van mening dat Amsterdam nog steeds Gay Capital is.

Wat maakt een stad ‘Homohoofdstad’, of in het algemeen ‘homovriendelijk’?

Ik heb twintig mogelijke overwegingen gegeven en deze in aflopende volgorde gerangschikt. Als ik de kolommen Belangrijk en Zeer belangrijk samenvoeg krijg ik het volgende resultaat. De rode vierkantjes geven een verschil aan van meer dan 5% (de heterowaarde is hoger), de groene vierkantjes geven een delta aan van meer dan 5% (de homowaarde is hoger).

Het is niet verrassend dat tolerantie, acceptatie en veiligheid het hoogst scoren (93%). Tot daar zijn de beoordelingen tussen ‘gay’ en ‘hetero’ redelijk vergelijkbaar. In de meeste andere categorieën is er echter een behoorlijke kloof, bijvoorbeeld homovriendelijke hotels (85% – 77%), betrouwbare politie (84% – 76%), uitgaansleven (82% – 73%) en gay buurten (68% – 50%). Aan de andere kant gaven hetero’s hogere scores als ‘zeer belangrijk’ aan goede theaters (22% tegenover 13%) en circuit parties (26% – 10%, terwijl 41% van de homo’s dit juist als ‘niet belangrijk’ beschouwt, vergeleken met maar 6% van de hetero’s).

Conclusie: zoals te verwachten was, worden het bestaan van tolerantie, acceptatie, veiligheid en gelijkheid gezien als de belangrijkste factoren om een stad homovriendelijk te maken – en daarmee welllicht de titel Gay Capital te verdienen. Ook een betrouwbaar politiekorps, de keuze aan homovriendelijke hotels en restaurants en een bruisend nachtleven staan hoog op het lijstje. Interessant genoeg wordt ook waargenomen vriendelijkheid, zoals ‘lachende gezichten’, hoog gewaardeerd. Maar cultuur en feesten zijn duidelijk minder bepalend.

Liberaal Nederland

De liberale houding in Nederland, die iedereen sinds de middeleeuwen in (bijna) gelijke mate verwelkomde, maakte Amsterdam halverwege de vorige eeuw tot de ”homohoofdstad van Europa”, zo niet de wereld. Herman ter Balkt van de Amsterdam Tourist & Conference Board (ATCB) merkte op: “Geen enkele stad in Europa was zo tolerant als het om homoseksualiteit ging. Het was de enige stad waar je zomaar een homobar kon binnenstappen zonder dat je aanbelde.”

De laatste 15-20 jaar is de tolerantie – en acceptatie! – in andere Europese steden snel gegroeid. Steden als Londen, Parijs, Keulen en Barcelona zijn allemaal aanzienlijk groter dan Amsterdam en bieden inmiddels niet alleen hun eigen inwoners, maar ook LHBT-toeristen een groot aantal homobars, clubs, evenementen, filmfestivals, Pride, winkels etc.

Nederland scoort meestal nog net wel een plaats in de top 10 van LHBT-vriendelijke landen, maar er zit een daling in. Het katholieke Malta scoort meestal het hoogst, kun je nagaan.

Toch blijft Amsterdam een van de meest aantrekkelijke steden voor regenboogreizigers in Europa. Ze staan ook vaak in de top 10 van reisbloggers: “meer dan 100 LHBT hotels, bars, restaurants, nachtclubs, sportclubs, ondersteunende diensten en zelfs koren”, “Amsterdam was een van de eerste plaatsen ter wereld waar begin 20e eeuw homobars werden geopend”, “de acceptatie van homoseksualiteit ligt in de hoge 80%.” En omdat de stad zo compact is, liggen alle locaties op loopafstand – een bonus.

Amsterdam geen Gay Capital meer…

Maar na jaren van onbetwiste heerschappij bleek het label Gay Capital niet langer aan Amsterdam te blijven hangen. Na het organiseren van de uiterst succesvolle Gay Games in 1998 (niet zozeer financieel, maar wel sociaal) – met een recordaantal deelnemers, én bezoekers – en na de introductie van het ‘homohuwelijk’ in 2001 als eerste land ter wereld, verdween het onderwerp min of meer van de agenda.

In 2021 rapporteerde Trouw: “Amsterdam ‘Gay capital? Een illusie, het is hier een hel’” waaraan werd toegevoegd “Amsterdam had de wereldprimeur met het homohuwelijk, levert een lesbische minister en een lesbische Kamervoorzitter. Maar hoe veilig is het op straat voor LHBTQ in wat eens ‘gay capital’ werd genoemd?”

Foto’s van de expositie ‘Legale liefde’ van stichting Open mind en Ernst Coppejans werden beklad in Amsterdam Nieuw-West. © Ernst Coppejans

De afgelopen jaren hebben de media melding gemaakt van enkele vormen van agressie jegens homo’s, regenbogen en andere symbolen of uitingen. De meeste aandacht kreeg het geval van de Amerikaanse journalist Chris Craine van de Washington Blade op Koninginnedag 2005, die in elkaar werd geslagen toen hij hand in hand liep met zijn vriend. Let wel: geen seksuele handelingen, zelfs geen gekus, geen provocatie.

Het incident met Crain werd uiteraard breed uitgemeten in de Amerikaanse pers, maar had ook gevolgen in Amsterdam. Uit onderzoek van het COC bleek dat een derde van de homo’s zich niet meer op zijn gemak zou voelen met het vasthouden van elkaars hand in het openbaar in de stad. Merijn Henfling, hoofdredacteur van het homojongerentijdschrift Expreszo, merkte op dat het incident dodelijk zou kunnen zijn voor het imago van Amsterdam. ”In de VS weten ze van Theo van Gogh. Nu komt dit er nog bovenop…” Gay Business Amsterdam zei dat de stad terrein zou verliezen aan Barcelona en Parijs.

#allemannenhandinhand

Toen een homopaar in 2017 ernstig werd mishandeld omdat ze elkaars hand vasthielden, kwam er een oproep van (lesbische) journaliste Barbara Barend, die mannen opriep om elkaars hand vast te houden uit solidariteit, met de hashtag #allmenholdhands of #allemannenhandinhand. Dit kreeg al snel brede steun, zodat we de vice-premier, partijleiders, de mannen van de Nederlandse ambassade in Londen en de VN-delegatie in New York hand in hand op straat zagen staan. Voetbalploeg NEC “keerde homofobie de rug toe”. BN’ers en acteurs deden mee, geestelijken en de politie. De actie was zo succesvol dat Barend er de Michiel de Ruyter Prijs voor kreeg, die jaarlijkse wordt uitgereikt aan mensen die zich op onderscheidende wijze inzetten voor de samenleving.

Geen tolerantie

Amsterdam toont geen enkele tolerantie als het gaat om agressie tegen homo’s. Het politiekorps heeft een speciale taskforce ‘Roze in Blauw’, die LHBT’ers aanmoedigt om aangifte te doen als zij te maken krijgen met agressie vanwege hun seksualiteit.

De burgemeester reageerde op het Crain incident dat er jaarlijks zo’n 10 tot 20 gevallen van homogeweld worden gemeld, maar exacte cijfers waren niet beschikbaar omdat seksuele voorkeur niet altijd door de politie werd geregistreerd. Toen dit in later jaren beter werd opgezet werden ca. 200-300 incidenten geteld.

Symbolisch voor de morele steun van de autoriteiten is de deelname aan de jaarlijkse Canal Parade van niet alleen de burgemeesters, maar ook leden van het kabinet, de politie en de strijdkrachten.

Volgende week meer over de activiteiten van Nederland en Amsterdam op het gebied van Marketing the Rainbow: “Everyone’s Gay in Amsterdam“?